Recaizade Mahmut Ekrem, 1 Mart 1847 senesinde İstanbul’da dünyaya geldi. Takvimhane Nazırı Recai Efendi’nin oğlu, Ercüment Ekrem Talu’nun babasıdır. Babasından Süryanice ve Farsça öğrendi. 1858’de ilköğretimini bitirdi, özel öğrenim görerek yetişti. 1858’de Mekteb-i İrfan’ı bitirdikten sonra girdiği Harbiye İdadisi’ndeki öğrenimini sağlık poblemleri sebebiyle tamamlayamadı.
Recaizade Mahmut Ekrem, 1862 senesinde Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi’nde memurluğa başladı. 1874’te Tanzimat ve Nafia dairelerinde başmuavinlik, 1877’de Şura-yı Devlet(danıştay) kullanıcı hesabı, 1880-1888 senelerı içinde Mekteb-i Mülkiye ve Galatasaray Sultanisi’nde öğretmenlik (1880-1888), 1908’de birkaç ay Evkaf ve Maarif Nazırlığı, 1908-1914 zamanında ise Meclis-i Âyân kullanıcı hesabı yaptı.
Recaizade Mahmud Ekrem, Resmi görevle Trablusgarp’a gönderildi. 1908’de 2. Meşrutiyet’ten sonra kurulan Kamil Paşa kabinesinde Maarif Nazırı oldu. Namık Kemal ile tanışmasının sonrasında Encümen-i Şuara’ya katıldı. İlk yazıları Namık Kemal idaresindeki Tasvir-i Efkar gazetesinde yayınlandı. 1870’lerden sonra kendisini tümüyle yazılarına verdi. Batı edebiyatından çeviriler yaptı. 1870’te ilk oyunu Afife Anjelik, 1871’de ilk şiir kitabı Nağme-i Seher yayınlandı. Yaşamını yitirdiğinde Meclis-i Âyan üyesiydi.
Recaizade Mahmut Ekrem, 31 Ocak 1914 tarihinde öldü. Ölümü sebebiyle okullar tatil edilmiş ve büyük bir cenaze merasimi düzenlenmiştir. Mezarı, oğlu Nejad’ın kabri yanında, Küçüksu’dadır. Recaizade Mahmut Ekrem, Namık Kemal ile tanışmasının sonrasında edebiyat çevresine girmiş ve onun Fransa’ya gitmesi üzerine, 1867’de Tasvir-i Efkar gazetesinin yönetimine geçmiştir. Recaizade, üç oğlunun, özellikle de çok sevdiği Nejad’ın ölümünden duyduğu acıyı kelimelerine eklediği şiirleriyle daha çok karamsar duygular işledi. Eski edebiyatı savunan Muallim Naci ve çevresiyle girdiği edebiyat tartışmalarıyla Edebiyat-ı Cedide akımının doğmasına zemin hazırladı. Başta Tevfik Fikret olmak üzere döneminin genç şair ve edebiyatçılarını etrafında topladı. Tanzimat ve Batı düşüncesinin yeni kuşağa benimsetilmesinde önemli rol oynadı.
Kendisinin yetkin tiyatro oyunu olarak anılan Çok Bilen Çok Yanılır, ölümünden sonra yayımlandı. Sanatta güzellik ilkesine bağlı kaldı. “Sanat sanat içindir” anlayışını savundu. Doğaya dönük, insanı doğa içinde ele alan şiirler yazdı. Aşk ve ölüm temalarını işledi. Eski-yeni edebiyat tartışmalarının merkezinde yer aldı. Tek romanı, Türk edebiyatında realizmin ilk emsallarinden sayılan Araba Sevdası adlı eseridir. Yazar bu eserde ailesinin parasını zevk ve eğlencesine harcayanları eleştirdi. Bu eseri yazdığı zamanda ailesini karşısına almış ve baba mirasından bulunacağını bile bile eserini yazmaya devam etmiştir.
Recaizade Mahmud Ekrem Eserleri
Manzumeleri
1871 Nağme-i Seher
1883-1885 Zemzeme (3 cilt)
1888 Tefekkür
1893 Pejmürde
1900-1910 Nijad Ekrem (2 cilt)
1914 Nefrin
Roman
1896 Araba Sevdası (ilk realist roman)
Öyküleri
1888 Saime
1895 Şemsa
Tiyatro
1870 Afife Anjelik
1874 Vuslat Yahut Süreksiz Sevinç
1914 Görev Çağrısı
1916 Çok Bilen Çok Yanılır
1915 Muhsin Bey
Şiir
Zemzeme
