John von Neumann, 28 Aralık 1903 senesinde Budapeste’de dünyaya geldi. 1921 senesinden 1923 yılına kadar Berlin Üniversitesinde kimya eğtimi aldı. 2 yıl sonra İsviçre’de Teknik Yüksek Okulu’ndan kimya mühendisliği diploması aldı.
Nihayet 1926 senesinde Budapeşte Üniversitesi’nden matematik doktorası aldı. Budapeşte’deki çalışmalarını bitirir bitirmez, genç matematikçiye Göttingen Üniversitesi’nde Rockofeller bursu verilmişti. Burada, 23 yaşındayken ilk şaheser eseri “Kuantum Mekaniğinin Matematik Temelleri”ni paylaşımı yaptı.
Bu eser bütün atom ve nükleer fiziğin üzerine kurulduğu Kuantum Teorisi anlayışı için çok önemliydi. Gene o senelerda Neumann Berlin Üniversitesi’nde ilk öğretim kullanıcı hesabıni kabul etti.
John Von Neumann Berlin’de iken poker oyununu incelemeye başladı. Bilhassa bu oyun onun ilgisini çekmişti, çünkü bu oyunla yalnızca şans faktörü değil bunun yanı sıra oyuncunun strateji meselesi de işe karışıyordu. Böyle bir oyun matematik terimleriyle tarif edilebilir miydi? Genç matematikçi işe girişti! Birkaç ay içinde matematik incelemelerine yeni bir saha getiren “Oyunlar Teorisi”ni geliştirdi. Bu yaklaşımı yalnızca şans ve strateji oyunlarına değil , bunun yanı sıra ekonomi, askeri strateji ve sosyoloji gibi önemli alanlara da uygulandı. “Oyunlar teorisi” Neumann yalnızca 25 yaşında iken, matematiksel bir sanat eseri olarak kabul edildi.
1930 senesinde Princeton’un bir yıllık ders teklifini kabul etti ve 1931 senesinde burada kalmaya karar verdi. Burada da Berlin’de olduğu gibi farklı öğretim metotları ile öğrenci ve profesörlerin ilgisini çekmiştir. 1933 senesinde Neumann, Princeton’da araştırmacılar için yeni açılan ülkeler arası bir merkez olan İleri Araştırmalar Enstitüsü’nde profesör olması çağrısı aldı. Orada birkaç yıl matematik incelemelerina derinlemesine daldı.
İkinci Dünya savaşına uzanan senelerda ve savaş boyunca Neumann, askeriye için çalışmıştır. Kendisi burada askeriye için ilk elektronik hesaplayıcı olan ENIAC’ı 1945’te savaş sona erene kadar tamamlamıştı. Ayrıca burada 1957’de kanserden ölümüne neden olan radyasyon hastalığı ile temas ettiği tahmin ediliyor. Savaştan sonra bir matematikçi (kendi türü bir matematikçi) ile yaşantısını sürdürmeye sürdü.
Uzun araştırmalar sonucu onun harika makinesi MANIAC (Matematiksel Analizci, Nümerik Integralci ve Computer), bireylerin hizmetine hazırdı. Bunun bunun yanında bu makine önceleri birkaç yıl alan bir problemi bir saatte tamamlayabiliyordu. NORC (Noval Ordinanse Research Computer – Askeri Düzeni Araştırma Bilgisayarı) Von Neumann’ın ikinci bilgisayarıydı. Bu hünerli makine 24 saatlik bir hava tahminini birkaç dakikalık zamanda verebiliyor, yerkürenin özü hak-kında bilgi kaydedebiliyordu. Atlantik ve Pasifik Okyanusları’nın med ve cezir hareketlerini hesaplayabiliyor ve askeri manevra problemlerini çözebiliyordu. 1953 senesinde, Amerikan güdümlü mermi programına paha biçmeye çalışan bilim adamları ve askeri önderler komisyonuna başkan atandı. Onun başkanlığında Kıtalararası Balistik Güdümlü Mermi (ICBM) projesi üzerinde çalışmaya başladı.
1954 senesinde von Neumann en büyük düzeyde olan Atom Enerjisi Komisyonu’na atandı ve burada hücre otomata teorisi üzerine kanserden öldüğü 1957 yılına değin çalışmalarına devam ederek miras olarak geriye bugün yaşamımızın gereksinimlerini karşılayan teorileri ve kavramları bıraktı.
Neumann’ın müthiş başarıları yeniden gözden geçirilirse, bunların in-san aklının ürünü olduğuna inanmak imkansız gibi görünür. Fizikçi Hans Bethe’nin kelimeleri Neumann’ın dehasını belki de en iyi biçimde açıklar. Şöyle yazmıştır: “O farklı bilgileri, insanları bir araya getirip enteresan ürünler üretebilen korku verici bir kabiliyete sahipti. Zaman zaman von Neumann gibi bir beynin insan oğlunun beyninden üstün bir tür olup olmadığını merak etmekteyim.”
